Səfəvi müşriklərin cinayətləri

İslam düşməni şah İsmail haqqında şiə fars kitablarından seçmələr:

ازآنجا كه مردم آذربايجان در آن زمان سني بودند، شيخ حيدر در اينسال به طور عملي جهاد با سني ها را آغاز نموده ضمن يك فتواي صريح اعلام داشت كه  همة اهل سنت در حكم كفارند، و فقيهان سني دشمنان خدا به شمار ميروند و هركه از آنها تبعيت و تقليد كند از دين خارج شده به كافران ملحق ميشود و قتلش  واجب ميگردد . او در اين فتوا اعلام كرد كه جهاد با اهل سنت يك واجب شرعي است و غارت اموال و اسير كردن و فروختن زنان و فرزندان آنها ثواب  عظيم دارد . او عقائد شيخ بدرالدين را موبه مو اجرا كرد و همان عقيدة افراطي تاتارهاي بكتاشي آناتولي را كه علي ابن ابيطالب را تا مقام الوهي بالا برده  ويرا مورد پرستش قرار ميدادند به صراحت تبليغ كرد؛ وكلية واجبات شرعي را از نماز و روزه وحج را تأويل كرده از گردن مريدانش انداخت . مريدان او كه از اينزمان بطوررسمي لقبِ قزلباش (به فارسي : سرخ سر) يافتند در دسته جات مسلح و منضبط جهادي متشكل شدند، و آباديهاي شروان و داغستان و مناطقي  از قفقاز را كه عموما سني مذهب بودند، تحت عنوان جهاد با كافران مورد حملات غارتگرانه قرار داد

(شاه اسمایل صفوی – گفتار دوم – منشا قزلباشان و عقاید آنها  صفحه 43 – امیر حسین خنجی)

Bu zaman bütün Azərbaycan əhalisi Sunni idi. Şeyx Heydər faktiki olaraq Sünnilərə qarşı cihada başladı.Fətva verərək açıqca bütün Əhli Sünnəti Kafir və Sünni fəqihlərini Allahın düşməni elan etdi Və onları izləyən kimsənin islam səfindən ayrıldığını və kafirlərdən biri olduğunu və qətlinin vacib olduğunu elan etdi.Fətvasında elan etdi ki,Əhli sünnətə qarşı cihad dini bir məcburiyyətdir Və onların mallarını qarət etmək,həbs etmək və qadınlarını və uşaqlarınl (qul kimi satmaqda) böyük mükafat vardır
O, Şeyx  Bədruddinin təlimlərini və inanclarını yavaş yavaş həyata keçirirdi və Əlinin ilahi bir statusa sahib oluğuna inanan və ona ibadət edən  Bektaşi anadolu tatarlarının ekstermal inanclarını təbliğ edirdi. O,orucun,namazın və haccın fərz qaydalarını şərhetdi.Bu zamandan Onun müridləri rəsmən Qızılbaş titulu aldı intizamlı,silahlı Cihadi qrupları təsis etdi. Kafirlərə qarşı cihad adı altında onlar (Əhalisi) ümumiyyətlə sünni olan Şirvan,Dağıstan və Qafqaz ərazilərinin kəndləri və yerləşim yerlərinə basqın və talan edirdilər

[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 43 - Əmir Hüseyin Xonçi]

- İsfəhan

سپس از آنجا راهی اسپهان شدند، و شهر را در محاصره گرفتند، و پس از مدت کوتاهی اسپها ن را متصرف شدند. اسپهان از جمله شهرهای بزرگ ايران بود و همۀ مردمش سنی شافعی بودند. اسپهان در سده های پيش چندين بار پايتخت شده بود و در آن اواخر پايتخت سلطان یعفوب بایندر بود. بناهای تاريخی بسياری از مسجد و مدرسه و کتابخانه و بيمارستان در آن وجود داشت؛ و چونکه اسپهان بر مسير جادۀ ابريشم قرار داشت و شهر  ازرگانی بين  المللی و بسيار ثروتمند بود يکی از بزرگترين بازارهای ايران با چندين کاروانسرای بزرگ در شهر اسپهان بو د. اسپهان در تاريخ پس از اسلامِ خويش چندين دانشمند بزرگ تحويل جامعۀ بشريت داده بود که تا امروز مايۀ فخر جهان موسوم به اسلامی اند. قزلباشان در اسپهان دست به چنان فجايعی زدند که جنايتهايشان در آذربايجان در مقابل آن اندک می نمود. هرچه مسجد و مدرسه و ابنيۀ تاريخی بازمانده از دوران طاهريان و ديلميان و سلجوقيان و تيموريان  در اسپهان وجود داشت به دست آنها آسیب دید . بخش اعظم علما و فقها و مدرسان و اهل دانش که نتوانسته بودند از شهر بگريزند به کشتن رفتند. کشتار  مردم اسپهان چندين روز متوالی ادامه داشت و بخش بزرگی از مردم اسپهان کشتار شدند. در اين ميان اموال مردم به غارت رفت و مزارع و باغستانها  به  آتش کشيده شد

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – امیر حسین خنجی صفحه 104)
Sonra onlar(səfəvilər)  isfəhana doğru hərəkət etdilər və onu mühasirəyə aldılar. Qısa bir müddətdən sonra onlar İsfəhanı ələ keçirdilər. İsfəhan iranın ən geniş şəhərlərindən biri idi Və onun bütün əhalisi sünni şafilər idi. İsfəhan öncələri və bir neçə dəfə paytaxt olmuşdu və son zamanlarda isə Sultan Yaqub Bayandırın paytaxtı idi. Şəhərdə məscidlər,mədrəsələr,kitabxanalar və xəstəxanalar kimi birçox tarixi əsər və binalar var idi.Şəhər ipək yolunun üzərində yerləşdiyi üçün Beynəlxaql ticarət şəhəri idi və zəngin idi. Birçox karvansaray ilə iranın ən böyük mağazalarından biri İsfəhanda idi.

İsfəhan özünün islam tarixi boyunca islam dünyasının bu günə kimi fəxr etdiyi birçox alim bəxşetti.Qızılbaş (Səfəvi əskərləri) belə vəhşilikləri (İsfəhanda da) işlədilər və bununla müqayisədə Azərbaycanda etdikləri cinayətlər kiçik qaldı. Tahirilər, Deyləmilər, Səlcuqlar və  Teymurilər zamanında İsfəhanda qurulmuş hər məscid,mədrəsə və tarixi əsərlərə onlar tərəfindən zərər vuruldu,
Şəhərdən qaçamayan Alimlərin çoxu,fəqihlər,tələbələr və elm əhli öldürüldü.İsfəhan Əhalisinin öldürülməsi bir neçə gün boyunca davam etti və İsfəhan əhalisinin böyük bir qismi qətledildi. Bu zaman ərzində insanların mülkləri qarət edildi,təsərüffatları və meyvə bağları yandırıldı
[[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 136-137 - Əmir Hüseyin Xonçi]]

- Herat

يک گروه قزلباش زير فرمان مردی به نام قلی جان از نوکران نجمِ زرگر (امير نجم) به هرات گسيل شدند. مردم هرات که جنايتهایقزلباشان در مرو را شنيده بودند راه چاره در آن ديدند که داوطلبانه تسليم قزلباشان شوند شايد از تجاوز و کشتار برهند. قلی جان پس ازآنکه شهر را تحويل گرفت بر آن شد که کارهای شاه اسماعيل در هنگام تصرف تبريز را تکرار کند. ماه رمضان بود و مردمِ شهر روزهدار بودند. او فقها و علما و کلانتران را به مسجد جامع فراخواند، سپس در مسجد به قاضی القضات هرات فرمود که شيعه شود و برفرازمنبر رفته تبرا کند و به ابوبکر و عمر و عثمان لعنت فرستد و فتوا بدهد که سنی ها کافرند. فقيه بيچاره که نمی توانست چنين فرمانی رااجابت کند در همانجا در کنار منبر به دست قزلباشان به قتل رسيد (شکمش را دريدند و امعا و احشايش را به پای منبر ريختند). دومينفقيهی که فرمان يافت به فراز منبر رفته ابوبکر و عمر را دشنام دهد و فتوای کفر سنيان بدهد حافظ زين الدين علی – مفتی اعظمِ هرات –بود. این فقیه پیر سال نیز از اجرای فرمان قلی جان سرباز زد. فلی جان به دست خودش شکم وی را درید و امعا و احشایش را بیرونکشیده وبه میان مردم حاضر  در مسجد افکند, سپس سرش را از تن جدا کرد. سومین کسی که به این سان کشته گردید کلانتر بزرگهرات بود. پس از آن قلی جان به قزلباشان فرمود تا همه حاصران در مسجد را از خرد و درشت کشتار کنند. جسدهای قاضی القضات وحافظ زین الدین را با اجساد چندین تن دیگر از بزرگان و اعیان هرات در میدان شهر به آتش کشیدند. روزهای آینده بقایای بزرگانبازداشت و دربندکرده شدند تا شاه اسماعیل در باره آنها تصمیم بگیرد.

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – امیر حسین خنجی صفحه 136-137)

Qızılbaşlardan bir qrup Nəcm Zərgarın xidmətçilərindən biri olan Qoli Can adlı birinin idarəsində Herata yeridildi. Herat əhalisi Qızılbaşların Mərvdəki cinayətlərini eşidincə qətl edilməmələri ümidiylə könüllü olaraq təslim olmaya qərar verdilər. Qoli Can Şəhəri ələ keçirincə Şah İsmayılın Təbrizdə etdiklərini təkrarladı.
Ramazan ayı idi və şəhərin əhalisi oruc tutmuşdu. O,fəqihləri,alimləri və idarəçiləri məscidə çağırdı. Sonra  O,məsciddə Qazi əl-Quzata (baş qazı) Şiə olmasını və minbərə gedərək təbərra etməsini ,Əbubəkr,Ömər və osmana lənət göndərərək sünnilərin kafir olması haqqında fətva verməsini əmretdi. Fəqih bu əmrə itaət etmədi və eyni yerdə minbərin yanında öldürüldü. (Onun mədəsi parçalandı və bağırsaqları minbərin üzərinə töküldü). Minbərə getməsi,Əbubəkr və öməri təhqir etməsi və sünnilərin kafir olması haqqında fətva verməsi əmredilən ikinci fəqih Heratın böyük müftisi Hafiz Zeynuddin Əli, idi.Bu yaşlı Fəqihdə (Qoli Canın) əmrlərinə itaət etmədo. Qoli Can onun mədəsini öz əlləri ilə kəsdi və  onun bağırsaqlarını çıxararaq məsciddəki insanlara tərəf fırlatdı. Sonra O,onun başını kəsdi.Eyni yolla öldürülən üçüncü adam da baş qazı idi
Qoli Can Qızılbaşlara kiçikdən böyüyə qədər məsciddə olan hərkəsin öldürülməsi əmrini verdi. Böyük qazı və Hafiz Zeynuddinin və Heratın birneçə böyüyünin  cəsədləri  Şəhərin mərkəzində yandırldı.Şah İsmayılın onlar haqqında qərar verməsi üçün böyüklərin geri qalani həpsedildi.
[[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 136-137 - Əmir Hüseyin Xonçi]]

شاه اسماعيل در آذرماه ۸۸۹ خ (رمضان ۹۱۶ ھ) وارد هرات شد و <حکم ولايی> برای کشتار و ادام و تاراج صادر کر د. علاّمه تفتازانی که پيرمردی بالای هفتادساله و بزرگترين فقيه جهان اسلام در زمان خودش و مرجعِ  مسلم دينی ايران و ماوراء النهر و ترکستان و سلطنتهای هندوستان و عثمانی بود که
سلاطین هند و ترکستان و عثمانی در نامه هایشان او را ((مولانا العظم)) خطاب می کردند, در آن هنگام در حبس قلی جان بود.

چنين شخصيتی را به علت آنکه «سنی متعصب بود»  قزلباشان به فرمان شاه اسماعیل تکه پاره کردند تا ((رسم مبتدعه اهل ضلال)) از جهان برافتد و مذهب حق قزلباشی »  عالمگیر شود. نوشته اند که شاه اسماعیل فرمود تا علامه تفتازانی را با دهان روزه دار آوردند: و به اوحکم کرد که تبرا کند و دست  از  ((مذهب باطل)) بکشد. چون علامه حاضر نبود به فرمان جوانکی گردن نهد که به نظر او از اسلام بیگانه بود, شاه اسماعیل فرمود تا وی را قطعه قطعه کردند. سپس پاره های  جسدش را به آتش کشیدند و خاکسترش را در کوچه ها پراکندند تا لکدکوب عوام گردد

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – دکتر امیر حسین خنجی صفحه 137-138)
Şah İsmayıl Herata 898k-da(Ramazan 916 h)-də daxil oldu  və  şəhərdə qətl,yağma və talan etmə əmrini verdi.Allamə Təftazani yaşı 70-dən artıq olan və öz zamanında islam dünyasının ən böyük alimlərindən biri və İranin ,Mavərənnəhr,Turkustan,Hindistan və Osmanlı sultanlarının dini qazısı idi.Türküstan,Hindistan və Osmanlı məktublarında onu ‘Mövlana əl-Azam’  adlandırıdılar. Bu zaman Alləmə,Qoli canın Əsiri idi.

Bu tip xasiyyətə sahib olanlar “Fanatik sünni” olması səbəbiylə Qızılbaşlar tərəfindən Şah İsmayılın əmirləri üzərinə parçalara ayrıldılar və beləcə “fasiq insanlar” dünyadan ayrıldılar və “doğru Qızılbaş Məzhəbi” ünversal hala gəlir.Onlar yazırlar ki,Alləmə Təftəzani oruclu ikən Şah İsmayıl ona təbərra etməsini  və “yanlış Məzhəb”ini tərk etməsi əmrini verdi. Allamə əmrə itaət etmədi,Şah İsmayıl əmretdi ki,onu parçalara ayırsınlar. Sonra onun bədəninin parçaları yandırıldı və küçələrə səpildi
[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 137-138 - Əmir Hüseyin Xonçi]]

شاه اسماعيل چهار ماه در هرات مان د. در تمام اين مدت زنان و دختران و پسران هرات مورد تعدی و تجاوز جنسی قز لباشان قرار میگرفتند، و اموالی که در خانه های زنده ماندگان هرات باقی مانده بود مصادره میشد.

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – امیر حسین خنجی صفحه 139)

Şah İsmayıl heratda 4 ay qaldı.Bu zaman ərzində Heratın qızları,qadınları və oğlanları Qızılbaşlar tərəfindən təhqir edildi və təcavüzə uğradı və insanların mülklərinə və əşyalarına əl qoyuldu.

[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 43 - Əmir Hüseyin Xonçi]]

کشتار مردم و انهدام مساجد و مدارس و بناهای تاریخی در هرات چندین روز ادامه داشت, و چنان شد که هرات به یک مخروبه تبدیل گردید. مقابر بزرگانی که در هرات خفته بودند شکافته گردید و اجساد شان از گورها بر آورده شده به آتش کشیده شد. لاشه های خواجه های بزرگ هرات را از گورها برا آورده پراکندند. مولانا نورالدین جامی (عارف بزرگ تاریخ ایران, متوفی سال 872 خ) نیز از جمله بزرگانی بود که گورش را شکافتند و جسدش را بیرون کشیدند و به جرم سنی بودن به او تازیانه زدند و استخوانهایش را پراکندند.

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – امیر حسین خنجی صفحه 138)

Herat əhalisinin öldürülməsi  və  Məscidlər,mədrəsələr və tarixi əsərlərin yox edilməsi günlərcə davam etti. Herat xarabalıq bir şəhərə döndü. Heratın böyüklərinin məzarları açıldı və onların cəsədləri yandırldı. Hörmətli xacələrin skelet və cəsədləri məzarından çıxarıldı və sümükləri dağıdıldı.Mövlana Nurəddin Camidə (v. 872) məzarı açılan o böyüklərin arasında idi və onun bədəni çıxarıldı və bir sünni olmasının cəzası olaraq döyüldü və sümükləri dağıdıldı

[[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 43 - Əmir Hüseyin Xonçi]]

در اوائل سال ۸۹۰ شاه اسماعيل از هرات بيرون شده شکارکنان و غارتگران تا ميهنه و فارياب و بلخ در شرق خراسان پيش رفت، و در بلخ و ديگر شهرها کشتارها و تخريبها تکرار گرديد.

(قزلباشان در تاریخ ایران – نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران زمین – امیر حسین خنجی صفحه 140)

890-cı ilin erkən illərində Şah  Ismail Heratı tərketdi, Yağmacılar Mayimana,Fəryab,Bəlx və Xorasanın Şərqinə doğru ilərlədilər. Bəlxdə və digər Şəhərlərdə Qətliamlar və yıxımlar təkrarlandı

[Qızılbaşların kökləri və inancları səh 140 - Əmir Hüseyin Xonçi]