Ələvilər haqqında

Ələvilər başqa adı Nusayrilər – imami şiələrdən ayrılmış bir firgədir. Ələvilər şiə firqələrindən biri hesab olunur və hal-hazırda Suriya, Livan və Türkiyənin bəzi nahiyələrində yaşayırlar. Etiqadlarını İsmaili şiələrin batınıya prinsipi əsasında qururulub. Bu səbəbdən ələvi əqidəsinin nə olduğunu anlamaq üçün ismaili şiələrin və batınıya prinsipin yaranmasına mütləq nəzər salmag lazımdır.
     
Şiəlikdə batınıya  prinsipin yaranmasi 
Hicrə ilə 2-ci əsr ortalarında Cəfər əs-Sadiqin[1] böyük oğlu İsmail dünyasını dəyişir. Şiələrin imamət aqidəsinin qaydalarına görə İsmail 7-ci imam olub müsəlmanları və bəşəriyyəti idarə etməli idi. Buna görə onun dünyadan evlad goymamış  getməsi  şiələrin arasında növbəti parçalanmaya səbəb olur. Şiələrin bir qismi imamət qaydalarını dəyişərkən Cəfərin kiçik oğlu Musa əl-Kazımı özlərinə bəşəriyyəti idarə edən imam seçdilər, onlarla razı olmayanlar  isə, şiəliydə əvvəlcədən qoyulmuş qaydaya əsasən ölən İsmailı imam görürdulər. Amma  onların iddiyalarına görə İsmail ölməyib, lakin qeyb olub və bir zaman zuhur edib qayıtmalıdır.[2] İsmaililər platonizm, zərdüştlik, manixeylik və xristian kimi dinlərin  elementlərindən istifadə edərək,  mürəkkəb bir ezoterik din yaratdılar.

İsmaili şiələr dinlərini zahiriya və batıniya adlanan iki  hissəyə bolüllər. 
Zahiriya- zahirdən olan davranışdır, yəni camaat arasında. 
Batınıya isə - həqiqi etiqadlarıdır, və bu etiqad şiə  olmayanlardan hər tərəfli gorunmalıdır. Batıniya doktrinasında sehr və kabala metodlarından istifadə olunur, bundan başqa hərf və rəgəmlərə boyuk əhəmiyyət verilir.

İsmaililərin etiqadlarına görə bəşəriyyət dövrlər üzrə inkişaf edir: 7 dövr var, hər dövrü bir peyğəmbər açır - Adəm, Nuh,İbrahim, Musa, İsa, Muhamməd (s.a.s.), 7-ci isə İsmaildir. Hər peyğəmbərin 7 imamı var və hər 7-ci imam növbəti dövrün peyğəmbəri olur. Beləliklə ismaililər özlərinin 7-ci imamı sayılan İsmailin zuhurunu gözləyirlər və ona Məhdi adını veriblər. Onların iddiyalarına görə İsmail (Məhdi)  peyğəmbər rolunda zuhur edib bəşəriyyətin sonuncu 7-ci dövrünü  açmalıdır.

Öz küfrlərinə və İslama açıq-aydın düşmən olduğuna görə İsmaillilər uzun müddət gizli fəaliyyətdə olublar. Belə halda ismailillərin bəzi qruppları bir-birlərindən uzaqlaşıb özləri üçün yeni aqıdələr qururdu.

 

Ələvilərin yaranması

 Hicrənin 270-ci ilində, əsli fars olan ibn Nusayrin başçılığı altında ismailillərdən yeni bir qrup ayrılır. İbn Abu Şuayb Muhamməd ibn Nusayr 12-imamçıların 11-ci imamı sayılan Əl-Həsən Əl-Əskarinin köməkçisi kimi tanınmışdır və imamın ölümündən sonra şiə firgəsinin nüfuzlu və etibarlı şəxslərindən biri sayılırdı. Yeni firgənı onun adına nisbət edib,  yaratdığı firgəyə nusayrilər deyildi.

19-ci əsrdə Suriyanın işğalında nusayri şiələrdən hər tərəfli müsəlmanlara qarşı istifadə edən fransızlar onlara ələvi adını verdilər. Bu da ona görədir ki nusayrilər 4-ci Rəşidi Xəlifə olan Əli ibn Abu Talibi ilahlaşdırırlar. Nusayrilər iddiya edirlər ki Allah Əlidə həll olunub (formalaşıb).

Ələvilərin etiqadları.

Ələvilərin gizli saxlanan batıniya etiqadı  İslama tamamilə zid olan etiqaddır. Bu etiqad islam, yahudi, xristian, manihey və gədim şərq büdpərəstlərin inanclarından ibarət olan bir etiqaddır. Ələvilərin bir  neçə qolu var, öz küfrlərində bir-birindən ayrılırlar, əksəriyyəti isə müqəddəs üçlüyə iman edir. Üçlüyə daxil olanlar:

1. Əli ibn Abu Talib - nurdan olan varlıqdır, Allah məhz onda həll olunub (formalaşıb).

2. Muhamməb peyğəmbər (s.a.s.).

3. Peyğəmbərin səhabəsi - Salman əl-Farsi. Salman əl-Fərsi. İslamı gəbul edən ilk fars idi (burada bütün şiə firgələrinin kökündə olan fars millətçiliyi hiss olunur).

Bundan başqa ələvi şiələr Peyğəmbərin qızı Fatimənidə ilahlaşdırırlar. Bu da hristianların İsa peyğəmbərin anası Məryamı ilahlaşdırmasına bənzərdir, o da müqəddəs üçlüyə daxil olmasada hristianlar onu ilahlaşdırıblar.

Ələvi şiələrin etiqadlarına görə Əli Mühəmmədi(s.a.s.) yaratdı, Mühəmməd isə Salman əl-farsini yaratdı. Salman isə dünyanı işlərini idarə edən beş yetimi yaradıb:

1. Əl-Miqdad ibn əl-Əsvad - ələvilərə görə o insanları  idarə edir və ildırımlar çaxır.

2. Abu Dar əl-Qifari - planet və ulduzları idarə edir.

3. Abdullah ibn Ravvah - kuləyi idarə edir və həmçinin insanların ruhlarını bədəndən çixarır.

4. Osman ibn Mazun - xəstəlik və sağlamlıq işlərinə baxır.

5. Qənbər ibn Qadan -ruhları  insanların bədənlərinə salandır.

Ələvilər büdpərəst inanclarından olan  ruhların bir cismnən başqa cismə keçmə etiqadına iman edirlər. Onlara görə 7 inkarnasiyadan (ruhun bir cisimnən başqasına keçməsi) sonra, ələvi olan şəxsin ruhu ulduzlar aləminə keçir, ələvi olmayanların ruhu isə  heyvanların cisminə inkarnasiyadan sonra - cin aləminə düşür.

Ələvilərin əksəriyyəti qadınları ruhları olmayan bir məxluq sayır, bu səbəbdəndə ələvilər din qaydalarını qadınlara öyrətmirlər. Ələvilərin etiqadlarına görə qadın şeytandanda pisdir.

Ələvilər günəşə və aya ibadət edirlər, onlara görə Əli gunəşdə, Muhəmməd isə ayda məskunlaşır.

Ələvi şiələrin qəribə inanclardan biri də Əlini öldürən İbn Mülcimi sevmələridir. Onlar bunu belə izah edirlər - Əli Allah (əüzübiLləh) olduğu üçün  İbn Mulcim Əlini onun öz istəyi ilə öldürmüşdür.

 Ələvilərin əsas qayda-qanunları və rituallar.

1. Böyük  çirklənmədən təmizlənmək mərasimi - böyük çirklənmə ələvilərə görə batıniyə elmindən xəbərsiz olmaqdır, təmizlənməkdə batiniya etiqadını öyrənməkdir.

2. Oruc - oruc onlarda yalnız cinsi əlagədən çəkinməkdir ya da 30 kişi və qadının sirrini saxlamaqdır. Turkiyəda məskunlaşan ələvilərin az bir qismi, orucu İslam qaydalarına əsasən tutur, amma orucları bir ay yox , yalnız 14 gun davam edir.

3. Zəkəti inkar etmək, onlara görə zəkət Salman əl-Farsidir və onu tanımaq və sevmək  zəkat verməkdir.

4. Əli yolunda savaş (şiə aləmində cihad), bu da Peyğəmbərin səhabələrini lənətləmək, öz batiniya etiqadlarının sirrlərini açanları öldürmək və sünniləri (uşaq və qadınlara fərq goymadan) yer üzündən silməkdən ibarətdir.

5. Ələvi şiələrin əsas kitabı - "Kitab əl-Məcmu",  Qurana bənzər formada yazılıb və 16 sürədən ibarətdir. "Kitab əl-Məcmu" aşağıdaki sözlərlə başlanır:

Sual: "Bizi yaradan ağamız kimdir?"

Cavab: "Bu möminlərin əmiri, din əmiri, Əli ibn Abu Talib olan Allahdır. Ondan başqa ilah yohdur".

6. Ələvi şiələrdə, batınıya firgələrin əksəriyyətində olduğu kimi, ğomoseksuallıq caizdir. Bunu firgənin banisi şiə alimi ibn Nusayr məhz özü xalallaşdırıb.

7. Gun ərzində 5 dəfə namaz. Amma onların namazı musəlmanların namazından tam fərglidir və onlarda ruku və səcdə deyilən şey yoxdur. Cümə namazları yoxdur. Namazdan əvvəl dəstəmaz almırlar, cünki ələvilərdə  dəstəmaz anlayışı yoxdur. Namazlarını məscidlərdə yox, yalnız öz evlərində gılırlar. Batınıya etiqadalrını sirr saxlamaqlarına görə namazlarında nə dedikləri məlum deyil.

8. ələvi şiələrın İslama qarşı böyük düşmənçilik və nifrətli var, bu səbəbdən onlar bütün rafizi şiələr kimi Abu Bəkr, Osman və Peyğəmbərin zövcələrini söyürlər. Amma ən böyük düşmənçiliyləri İslamın ikinci Rəşidi Xəlifəsi olan Ömər ibn əl-Xəttaba qarşıdır, ələvi şiələr onu  "İblislərin İblisi" adlandırır. Bu ona görədir ki Ömər Allahın izni ilə atəşpərəst Fars imperiyasını məhv edən xəlifədir. Burada ələvilərdə  bütün şiə firgələrində olan  (zeydilərdən başqa) fars millətpərəstliyi hiss olunur.

9.Ələvilərə görə Həcc ərəb millətçiliyin qalığıdır, Allahın evi isə Kəba yox, gunəşdir - axı onlara görə Əli gunəşdə məskunlaşıb.

10. Ələvilərdə alkoqol haram sayılmır, hətta onlarda xristianların priçastiye ritualına bənzər ritualları var, bundan əlavə  xristianların milad və pasxa bayramlarınıda qeyd edirlər.

Ələvi şiələrin əsas bayramları:

1. Fars atəşpərəstlərin ən böyük bayramı - Novruz bayram.

2. Bütün şiələrin bayramı - Qədir Xum.

3. Şiələrin Qan bayramı - Aşura.

4. Böyük bayram, Züll Hiccənin 12 günü qeyd olunur (İslamım Qurban bayramınan səhv salmayın - Qurban bayram Züll Hiccənin 10 günüdür).

5. Bəzi xristian və yahudi bayramları (Əl-Qitas, Milad, pasxa və s.).

Ələvilər məskunlaşan ərazilər:

Ələvi şiələr qəbilələr şəkilində Livanın şimalında, Türkiyənin cənub hissəsində (Antakya şəhəri) və Surİyada məskunlaşirlar. Suriyanın prezidenti Bəşər əsəd ələvilərin  başçısıdır və ələvilər hesab edirlər ki ilahi nurun bir hissəsi onda həll olunub. Suriyada ki şiələr müsəlmanlara açıq-aydın deyirlər ki: "Bizim üçün Əsəd, sizlərdə Allahın dərəcəsindəndə  üstündür".

Osmanlı imperiyası parçalandığı zaman ələvilər Suryada özləri üçün dövlət yaratmağa çalışsalarda cəhdləri boşa çıxmışdır. Amma daha sonra Fransiyanın koməyi ilə onlar özləri üçün ələvi dövlətini qurmuşdular. Bu dövlət 1923-cü ildən 1936 ilə qədər mövcud olub. Son 7 ilində, 1936-ci ildə məhv olunana kimi, bu dövlət Sancaq latakiyya adlanırdı.

30 illik sakitliydən sonra ələvi şiələri yenə özünü göstərdi. İslam düşmənlərin dəstəyi ilə 1970-ci ildə Suriyanın baş naziri Hafiz əsəd təyin olundu, bu da Suriyadaki ələvilərin mövgelərini yenidən möhkəmləndirdi, hansı ki Suriyada olan ələvilərin sayı cəmi 800 mindir.

1982-ci ildə Hafiz əsəd  dövlətin kafir tərəfindən idarə olunmasına razı olmayan Suriya musəlmanların 40 minini öldürmüşdür. Həmin zaman dünya şiələrin başçısı olan imam Xomeyni ələvilər şiələrdən olması haqqında fətva verir, hansı ki bundan əvvəl şiələrin əksəriyyəti ələviləri azmış bəziləri isə kafir sayırmış.

Turkiyədə ələvilərin sayı əhalinin 10%-dan azdır. İyirminci əsrin 20-30-ci illərində Kəmal Atatürkün hakimiyyətə gəlməsinə dastək olanların əksəriyyəti ələvilər idi. İndidə türkiyədəki ələvilər İslamdan uzağlaşma siyasətinin tərəftarlarıdır.

İslam alimlərinin icmasına görə ələvilər islamdan sayılmır. Onlarla nigah bağlamaq, onlar kəsdiyi heyvanın ətini yemək və onların ölülərinə cənazi namazını gılmaq haramdır.

Şeyx-ül-İslam İbn Təymiyyə demişdir: "Özlərini nüsayri adlandıran və başqa kərəmi-batıni qruplara qalanda isə, onların küfrləri yahudi və xristianların küfrlərindən daha pisdir! Bundan əlavə, onların küfrləri əksər müşriklərin küfrlərindən daha pisdir! Onların Mühəmmədin (s.a.s.) ümmətinə qarşı olan zərəri, müsəlmanlarla vuruşan mongol, avropalı və s. kafirlərin zərərindən daha böyükdür". ("Məcmü'ül-fətava 35/149).

 Bu günləri Suriyada baş verən hadisələr şeyx-ül-islamım sözünə daha bir dəfə təsdiq edir.

Aç

---

[1] Ismaili və On iki imamçı şiələr tərəfindən 6-ci imam adlandırılır.

[2]  Daha sonra 12 imamçı şiələrdə özlərinin 11-ci imamın evlad qoymamış dünyadan getməsinən rastlaşanda, imamət aqidəsini qorumaq üçün, bu (yəni qeyb olmuş Mehdi) aqidəsinə əl atdılar. Onlara görə 11-ci imamın gizli saxlanan (baldırdan doğulan) oğlu mövcud olub, imam oləndə üşağın 5 yaşı tamam olmuş və 5 yaşında bu uşağ bəşəriyyəti idarə etməyə başlayıb. Bu əfsənəvi imam guya 70 il ərzində evin altındaki yeraltı mağarada gizlənib oradan dünyanı idarə edirdi, bu müddəti onlar "kiçik qeyb" adlandırılar. Sonra isə mağara məsələsinin zibili çıxmasını görən şiə başçıları, bu casus imamı tamam yoxa çıxarırlar, və o gundən imamın "zuhuruna" kimi olan müddəti şiələr "böyük qeyb" adlandırırlar.